Ουσιαστικά πρόκειται για το ίδιο πράγμα: Το Μέσον. Το medium -το μέσο, δηλαδή το εργαλείο μέσω του οποίου πετυχαίνω το αποτέλεσμα και τους στόχους που εγώ θέλω και το μέντιουμ -το (ενδιά)μεσο, μέσω του οποίου πιστεύω ότι θα γνωρίσω όσα πρόκειται να συμβούν στο μέλλον έτσι κι αλλοιώς. Τα πράγματα δηλαδή είναι έτσι κι αλλοιώς κανονισμένα κι εγώ ό,τι κι αν κάνω δεν μπορώ να αλλάξω “Το Γραμμένο”. Κατά συνέπεια, εγώ δεν έχω ευθύνη για τα όσα μου συμβαίνουν κι άρα δεν υπάρχει λόγος να σκεφτώ, να προσπαθήσω, να βάλω στόχους, και να αποφασίσω να τους πετύχω.
Μπορώ όμως να βάλω (στόχους) αιτήματα και να απαιτήσω να ικανοποιηθούν και μάλιστα “εδώ και τώρα”. Μπορώ να έχω απαιτήσεις, μπορώ να έχω δικαιώματα, μπορώ να έχω κεκτημένα. Ένα πράγμα δεν έχω: Ευθύνη. Κι αυτή η αντίληψη αποτελεί πλέον μια βαθειά ριζωμένη αξία του νεοελληνικού μας πολιτισμού. Αφού για γενεές ολόκληρες καλλιεργείται μεθοδικά η πεποίθηση ότι εμείς δεν φταίμε. Άλλοι αποφασίζουν για μας κι αυτοί είναι που φταίνε.
Μπορεί να είναι οι (βάλτε όποιο επίθετο θέλετε) άνδρες στους οποίους πέφτουν θύματα οι καλές κοπέλες ή μπορεί να είναι οι (επίθετο της αρεσκείας σας) γυναίκες που βλάπτουν τα καλά αγόρια. Μπορεί να φταίνε οι συγγενείς. Μπορεί να φταίνε οι Τούρκοι (τουλάχιστον μέχρι πρόσφατα), βεβαίως φταίνε οι Αμερικάνοι, πάντως οι “Ε.Ο.Κ. και ΝΑΤΟ”, όχι όμως και ποτέ Εμείς. Πιό συχνά βέβαια φταίει η ίδια η Κοινωνία. Κυρίως όμως φταίει το Κράτος, που έφτασε να φταίει ακόμη και γιατί δεν ανεβαίνει το Χρηματιστήριο.
Όχι πως δεν φταίει το Κράτος, αλλά ακριβώς γιατί φταίει θα ‘λεγε κανείς ότι θα ‘πρεπε να το λάβω σοβαρά υπόψη μου και να πάρω τις αποφάσεις μου. Οι δρόμοι για παράδειγμα έχουν το κακό τους το χάλι. Πράγμα που θα ‘πρεπε να με κάνει να είμαι π.χ. περισσότερο προσεκτικός ή να μάθω να οδηγώ καλύτερα. Αφού μάλιστα το δικό μου πτώμα κινδυνεύει να μείνει σε κάποιον από τους άθλιους αυτούς δρόμους. Όμως “ελάτε τώρα..” τι είναι η οδήγηση; Απλώς έχει ένα που το πατάς και τρέχει κι ένα άλλο που το πατάς και σταματάει. Κι αν δεν σταματάει πάντα, εγώ πάντως το πατάω για να σταματήσει!
Τα πράγματα κατά γενική αντίληψη είναι απλά. Δεν χρειάζεται ιδιαίτερη σκέψη. Δεν χρειάζεται βαθύτερη και εξειδικευμένη γνώση. Δεν χρειάζεται μελέτη. Υπάρχει πάντα – και για τα πάντα – ένα ιερό και απαραβίαστο τυπικό που κληρονομείται από τους απεχόμενους στους επερχόμενους. Μια σειρά από κατά συνθήκην διαδικασίες και κινήσεις – ένα είδος δηλαδή παγανιστικών τελετών – που επαναλαμβάνονται έτσι για τον τύπο, ο οποίος εφόσον τηρηθεί, το αποτέλεσμα θα πρέπει να θεωρείται ως δεδομένο. Κι επειδή με την επανάληψη επιτυγχάνεται η μάθηση, το τυπικό εμπεδώνεται και αναγορεύεται σε επίσημη αντίληψη για το πως πρέπει να γίνονται τα πράγματα. Και σε τέτοιο βαθμό μάλιστα που οποιαδήποτε παρότρυνση για αμφιβολία ή αμφισβήτηση να θεωρείται ως εκ του πονηρού. Η απάντηση στερεότυπη και αφοπλιστική υψώνεται απροσπέλαστη: “Ετσι το κάνουμε πάντα!”.
Έτσι το μόνο που απομένει κάθε φορά προς διερεύνηση είναι αν αυτή η εικόνα του καθ’ ύλην αρμόδιου αγίου ή αγίας είναι περισσότερο θαυματουργή από την άλλη, ή αν το μέντιουμ έχει το κληρονομικό χάρισμα ή όχι.
Διαβάζοντας μέχρις εδώ πιστεύω ότι έχετε υποψιαστεί περί τίνος πρόκειται. Επιλέγουμε τον προορισμό της επόμενης εκδήλωσης, κλείνουμε την αίθουσα, ορίζουμε τους ομιλητές, φέρνουμε τα οπτικοακουστικά (και να μην κοστίσουν!), φροντίζουμε για το φαγητό και… presto! Έ; Δεν ταιριάζει; Υπάρχει ένα καθαγιασμένο τυπικό το οποίο με προσήλωση τηρούμε πάντα. Τόσο που να θεωρούμε το αποτέλεσμα εξ ορισμού επιτυχημένο. Όπως και στην ευχή κατά της βασκανίας! Αλλά κι αν πάλι τα αδιάψευστα νούμερα αποδείξουν ότι αποτύχαμε, δεν μπορεί, κάτι άλλο θα φταίει. Όχι πάντως εμείς.
Αν το προϊόν που παρουσιάσαμε είναι προηγμένης τεχνολογίας, “Η αγορά δεν είναι έτοιμη για τέτοια προϊόντα” ή “Είναι ακριβό”. Αν πάλι είναι συμβατικής τεχνολογίας “Έ, αφού δεν είναι προηγμένο, πως να πουλήσει!” Αν με το incentive που πήγαμε τους πωλητές μας στην άλλη άκρη του κόσμου και μας κόστισε κι ένα σκασμό λεφτά δεν πετύχαμε να αυξήσουμε τις πωλήσεις “Ναι, αλλά εκεί που πήγαν οι άλλοι ήταν πολύ καλύτερα”. Μπορεί να φταίει οτιδήποτε. Εμείς πάντως τηρήσαμε τους τύπους – τους ιερούς κανόνες – και πράξαμε το καθήκον μας. Εξάλλου “Έτσι κάνουμε πάντα!”
Κι αυτή είναι δυστυχώς η αλήθεια: Έτσι κάνουμε πάντα! Κι ας υπάρχουν οι φωνές που στο μεταφυσικό credo αντιτάσσουν την ορθολογική απόδειξη. Τη μεθοδολογία, το σύστημα, την αποτελεσματική στρατηγική για το επιθυμητό αποτέλεσμα. Την ανάλυση του προβλήματος και την σύνθεση της λύσης. Αυτοί που στη μοιρολατρία και τον παγανισμό αντιτάσσουν την στέρεα δομημένη λογική. Την υπεύθυνη στάση απέναντι στα πράγματα. Που αντί να ζητούν από το κάθε λογής μέντιουμ να τους διαβάσει το μέλλον, δημιουργούν το μέλλον τους οι ίδιοι με τα media, δηλαδή τα κάθε λογής μέσα/εργαλεία. Και παίρνουν τη ζωή τους στα χέρια τους. Όπως παίρνουν και την ευθύνη.
Όμως ας μην τρέφουμε αυταπάτες. Ας περιμένουμε τις εφημερίδες της Δευτέρας. Κι ας μετρήσουμε τους νεκρούς από τα τροχαία ατυχήματα. Αυτοί έκαναν ό,τι ακριβώς γίνεται πάντα:
Πέθαναν.
Οκτώβριος 2000