Λαμβάνοντας υπόψη μας το πόσο πολυάσχολος είναι ο σύγχρονος έμπορος, παραγωγός, πωλητής, φτάνει κανείς στο σημείο να αναρωτιέται ποιος ο λόγος να αναζητήσει την καλύτερη δυνατή παρουσίαση και διακόσμηση του περιπτέρου του σε μια εμπορική έκθεση. Τα προϊόντα του εκτεθειμένα με ένα απλό, πρακτικό τρόπο και με μια καλά οργανωμένη διάταξη δεν αρκούν; Δεν ελκύουν χωρίς άλλες πολυσύνθετες προσπάθειες τον πιθανό πελάτη; Αυτό είναι ένα θέμα που πρέπει να απασχολήσει σοβαρά τον σύγχρονο εκθέτη.
Η έκθεση προϊόντων είναι μια πανάρχαια συνήθεια. Κάποιος παράγει ένα προϊόν και χρειάζεται να το εκθέσει, για να το εκτιμήσει ο άλλος και να το αγοράσει. Ο όποιος τόπος όπου μαζεύονται οι έμποροι είναι αγορά. Αγορές έχουν όλες οι κοινωνίες σε όλο τον κόσμο. Με τη βιομηχανική επανάσταση – εδώ και 250 χρόνια περίπου – δημιουργήθηκαν καινούργια επαγγέλματα και ειδικότητες που σήμερα φτάνουν στον εκπληκτικό αριθμό των 25.000. Όλοι αυτοί θέλουν να πουλήσουν τα προϊόντα και τις υπηρεσίες τους.
Η πρώτη βιομηχανική έκθεση έγινε στο Κρύσταλ Πάλας του Λονδίνου το 1851. Ήταν η πρώτη προσπάθεια της βιομηχανίας να δείξει τυποποιημένα προϊόντα, προσιτά σε περισσότερους και ταυτόχρονα νέες, χρήσιμες και ωφέλιμες ιδέες που κάνουν τη ζωή καλύτερη. Έτσι, προέκυψε ένας νέος θεσμός αγοράς με νέους κανόνες και νέες απαιτήσεις παρουσίασης. Επόμενο ήταν να κληθούν καλλιτέχνες για να εκφράσουν τη γνώμη τους για πιο ελκυστική και οργανωμένη παρουσίαση των βιομηχανικών προϊόντων, μια και η έννοια της έκθεσης ήταν ένας θεσμός ανώτερος της εμποροπανήγυρης. Αν και η λονδρέζικη ιδέα έγινε παγκοσμίως αποδεκτή εντούτοις, κάποτε οι καλλιτέχνες έφτασαν προ αδιεξόδου λόγω ανταγωνισμού με τα καταπληκτικά αποτελέσματα που παρουσίασαν ερασιτέχνες και χομπίστες, όταν επαναλειτούργησαν οι εκθέσεις μετά το 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο.
Το 1960 έγινε μια αποφασιστική καινοτομία από τα αγγλικά κολέγια και τις σχολές καλών τεχνών. Στο εξής οι παρεχόμενες καλλιτεχνικές σπουδές χωρίσθηκαν σε εικαστικές και εμπορικές. Δημιουργήθηκε έτσι ένα καινούργιο επάγγελμα, αυτό του designer ή decorator ή διακοσμητή. Η υφή, η δομή, η έννοια των παγκοσμίου φήμης εμπορικών εκθέσεων οφείλεται σ’ αυτή τη μεγάλη καινοτομία.
Σήμερα εμπορικές εκθέσεις γίνονται σε όλο τον κόσμο κοντά σε μεγάλα 
αστικά εμπορικά κέντρα. Η βιομηχανία της διακόσμησης παρέχει την δυνατότητα δεκάδων χιλιάδων τυποποιημένων διακοσμητικών που πολλά από αυτά τα βλέπουμε να διακοσμούν τις βιτρίνες των καταστημάτων. Εντούτοις, τα υπάρχοντα δεν είναι
αρκετά. Κάθε μοντέλο ζωής ανάλογα με τον τόπο, το χρόνο, την κουλτούρα ενός λαού εκφράζεται με σχήματα και χρώματα. Αυτό που θα χρειασθεί ένας πωλητής, ένας έμπορος, ένας παραγωγός για τον εκθεσιακό χώρο πρέπει να ταιριάζει σε μέγεθος, χρωματισμό, στυλ και ρυθμό τόσο με το πνεύμα και την νοοτροπία της εποχής μας, όσο και με τα προϊόντα που εκθέτει. Αν υπήρχε ένα τέτοιο κατάστημα που να προσφέρει σε τυποποιημένα διακοσμητικά ό,τι μπορεί να φαντασθεί κανείς, θα πρέπει να ήταν τόσο τεράστιο που είναι αδύνατο ο ανθρώπινος νους να συλλάβει το μέγεθός του. Αντί αυτού σήμερα υπάρχουν ειδικά εργαστήρια designer, κάτι πολύ συνηθισμένο στις δυτικές αγορές, που σχεδιάζουν και υλοποιούν εύκολα μια διακοσμητική ιδέα ή μια ιδέα που να αφορά τη τακτική πωλήσεων της συγκεκριμένης εταιρείας.
Την εμπορική έκθεση μερικοί ξένοι συγγραφείς την παρουσιάζουν σαν μια ζούγκλα, όπου πάμε να κάνουμε σαφάρι! Ένας καλός κυνηγός εξυπακούεται ότι θα έχει τον καλύτερο δυνατό εξοπλισμό, που είναι αποτέλεσμα καλής στρατηγικής και οργάνωσης.
Ανάμεσα στα διάφορα υλικά τα οποία χρησιμοποιούμε για τη δομή και τη διακόσμηση ενός περιπτέρου υπάρχει – από το 1944 – και η διογκωμένη πολυστερίνη (φελιζόλ), υλικό ελαφρύ που επιτρέπει γρήγορες μετακομίσεις, άπειρες δυνατότητες στη δημιουργία τρισδιάστατων σχημάτων και την ταχεία διεκπεραίωση της ιδέας του καλλιτέχνη με φτηνό κόστος. Το υλικό αυτό δημιούργησε ένα νέο επάγγελμα, τον γλύπτη designer και έδωσε τη δυνατότητα να υπηρετήσει η τέχνη την εμπορική σκοπιμότητα χωρίς τον αναγκαστικό υποβιβασμό της.
Ένα πλήθος προϊόντων προηγμένης τεχνολογίας όπως κόλλες, χρώματα, επικαλυπτικά αντοχής, επιφάνειες και διάφορα άλλα υλικά μπορούν να μετατρέψουν το ταπεινό φελιζόλ σε πρώτη ύλη για τη δημιουργία έργων τέχνης, αν φυσικά το επιτρέπει το ταλέντο, οι ιδιαίτερες γνώσεις και οι ικανότητες του καλλιτέχνη. Παραδείγματα της καλλιτεχνικής αξιοποίησής του βλέπετε στην σκηνογραφία τόσο στο χώρο της τηλεόρασης όσο και του θεάτρου, όπερας, κινηματογράφου.
Παρότι, ο καταναλωτής μπορεί να έχει κουρασθεί από το βομβαρδισμό της διαφήμισης, θεωρείται επιτακτική η ανάγκη για ταχεία και αξιόπιστη πληροφόρηση, που όμως δεν πλήττει την καλαισθησία του και δεν τον κάνει να βαριέται. Η έλλειψη καλαισθησίας και ποιότητας στη ζωή μας αποτελεί μια σκοτεινή πλευρά της τυποποιημένης και απρόσωπης έκφρασης του καιρού μας. Αυτός είναι και ο σοβαρότερος λόγος που η ομορφιά, η αρμονία, το καλό γούστο που προσθέτει η τέχνη στην έκθεση των προϊόντων δεν έχει μόνο θετική επίδραση στην προσέλκυση του αγοραστή-πελάτη, αλλά δημιουργεί μια αίσθηση ευφορίας και ψυχαγωγίας, ώστε η πράξη της αγοροπωλησίας να γίνεται ευχάριστη τόσο για τον πωλητή, όσο και για τον πελάτη.
Tα στοιχεία που μας δίνουν οι στατιστικές σε διεθνές επίπεδο σχετικά με το πώς λειτουργεί μια επιτυχημένη αγοροπωλησία είναι χαρακτηριστικά για την βαρύτητα της επίδρασης του περιβάλλοντος της πώλησης. Ο καλαίσθητος χώρος επιδρά καταλυτικά στον ψυχισμό του μέλλοντα αγοραστή με αποτέλεσμα να προτιμά – ακόμα και συνειδητά – τον εκθέτη που προβάλλει τα προϊόντα του με τον πιο εντυπωσιακό και επίκαιρο τρόπο. Αυτό αποτελεί ήδη δεδομένο για τις προηγμένες τεχνολογικά κοινωνίες. Ο ανταγωνισμός στο Ευρωπαϊκό περιβάλλον επιβάλλει στον εμπορικό κόσμο της χώρας μας να προσαρμοσθεί στις επιταγές της σύγχρονης αγοράς. Το τεράστιο όφελος δεν θα είναι μόνο ατομικό, αλλά και εθνικό.
(*) Βασίλης Μαυρίδης: Design maker
Δεκέμβριος 2001
